W końcu wysławszy zaległe artykuły (zastanawiam się na ile kultura opóźnienia jest w Polsce cechą specyficzną jedynie środowiska naukowców), postanowiłem dokończyć projekt wpisu z grudnia 2016 r?. o podsumowaniu zeszłego rok pod kątem wydarzeń wprowadzających naukę o stosunkach międzynarodowych w Polsce na szerokie wody nauki światowej. W efekcie będzie nie tylko o 2016 r., ale także o pierwszych dziewięciu miesiącach 2017 r.
Zamiast wstępu
Inspiracji do pisania dostarczył mi nie tylko sukces pierwszego wpisu na ten temat (całe 259 wejść?.), ale też wydarzenia, które napawają otuchą i które chciałbym promować.
Jeszcze słowo wyjaśnienia jeśli chodzi o tytuł tego (?Powroty?) i możliwe, że kolejnych wpisów traktujących o powyższej tematyce. Dzięki studium nad dorobkiem prof. Ludwika Ehrlicha uzmysłowiłem sobie, że, jeśli idzie o naukę o stosunkach międzynarodowych w Polsce, to my nie próbujemy po raz pierwszy dotrzeć do nauki światowej, ale do niej wróci.
Byliśmy już tam dwa raz. Tuż po pierwszej wojnie światowej, gdy rodziła się wspomniana dyscyplina, wielu Polaków ? w tym wspomniany Ehrlich ? brali udział w tworzeniu tej nauki. Podobnie było jeszcze?. pod koniec średniowiecza i w epoce renesansu (XV-XVI w.). Wielu Polaków, nierzadko wykształconych poza granicami Polski, było wtedy autorami, którzy wprowadzali nowoczesne myślenie o polityce i prawie. Nie ma lepszego przykładu w tym zakresie niż Paweł Włodkowic, którego prekursorską rolę w kontekście rozwoju prawa międzynarodowego ukazał właśnie Ehrlich (a co potwierdza m.in. wydany w ostatnich latach The Oxford Handbook of the History of International Law).
Poniżej kilka informacji o (1) konferencjach, (2) warsztatach, (3) publikacjach, (4) autorefleksji, (5) ludziach i strukturach oraz (6) suplemencie do poprzedniego wpisu.
Najważniejsze wydarzenie
Zdecydowanie najważniejszym wydarzeniem dla nauki o stosunkach międzynarodowych w Polsce w 2016 r. był 24. Światowy Kongres Nauk Politycznych zorganizowany przez Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM w Poznaniu oraz Międzynarodowe Stowarzyszenie Nauk Politycznych (International Political Science Association, IPSA).
Przedsięwzięcie to zgromadziło około 3000 osób z prawie 100 krajów. Warto dodać, że wydarzenie to pierwotnie planowano w Stambule, ale zdecydowano się je przenieść do Poznania w związku z destabilizacją Turcji. Mimo krótkiego czasu na przygotowanie, konferencja ta była logistycznie zorganizowana perfekcyjnie.
Szczególnie korzystne okazało się umieszczenie większości paneli w budynkach Międzynarodowych Targów Poznańskich, dzięki czemu panele odbywały się w salach doskonale do tego przygotowanych (klimatyzacja!). Oczywiście nawet najlepsza lokalizacja nie wystarczyłaby, gdyby nie doskonałe przygotowanie organizatorów, w tym ponad setki wolontariuszy. Przyglądając się całemu przedsięwzięciu nie mogłem oprzeć się wrażeniu, że o wiele trudniej byłoby je przeprowadzić (technicznie i organizacyjnie) w Krakowie (nie mamy swoich budynków targowych…).
Zainteresowanych konkretnym wkładem Polski do projektu odsyłam do listu prof. Romana Bäckera oraz oświadczenia prasowego na stronie Wydziału.
Choć to już o uwaga charakterze pozanaukowym, to dodam, że doskonale były zorganizowane także elementy kulinarno-kulturalne. Wspaniały koncert na otwarcie (kto widział Dartha Vader ten doskonale to zrozumie), udane przyjęcie po koncercie (świetnie kontrastuje to z sytuacją na konferencji ISA w Baltimore w 2017 r., gdzie w pewnym momencie organizatorzy poprosili, aby kolejni uczestnicy nie wchodziły do głównej sali, bo został przekroczony limit osób dla których przygotowano jedzenie) oraz wreszcie wieczór polski zorganizowany na dziedzińcu i w budynku samego Wydziału (godne pozazdroszczenia jest to w jak dobrej sytuacji lokalowej znajdują się przedstawiciele nauki o polityce i nauki o stosunkach międzynarodowych w Poznaniu w porównaniu do Krakowa czy Warszawy).
Z paneli dotyczących nauki o stosunkach międzynarodowych w trakcie tej konferencji warto wymienić szereg spotkań następujących komitetów badawczych (Research Committee, RC): 18. RC o nazwie ?Asian and Pacific Studies?, 24. RC ?Armed Forces and Society?, 40. RC ?New World Orders??, 41. RC ?Geopolitics? oraz 51. RC ?International Political Economy?.
Dwie przewodnie sesje tematyczne Kongresu (Main Theme, MT) bezpośrednio nawiązywały do nauki o sm: 3. MT pt. ?International Political Economy and Globalisation? oraz 4. MT ?International Relations?. Natomiast wśród zorganizowanych na Kongresie sesji zwykłych (Congress Sessions, CS) w szczególności interesujące dla przedstawicieli nauki o sm był 3. CS pt. ?International Political Economy and Globalisation? oraz 4. CS pt. International Relations.
Warto dodać, że właściwie w większości sesji poszczególnych RC były poruszane zagadnienia dotyczące stosunków międzynarodowych. Tak było np. w trakcie paneli 2. RC pt. ?Political Elites?. Mam wrażenie, że to zjawisko prowadzi do wniosku, iż internacjonalizacja zjawisk prowadzi do tego, że ?czysta? nauka o polityce z trudem dzisiaj występuje.
Choć także nie dotyczyły bezpośrednio nauki o sm, to można było na nich dowiedzieć się wiele o trendach w szeroko pojętej nauce o polityce w ramach dwie sesje specjalne (Special Sessions, SS): Roundtable: The Future of Political Science: IPSA Past Presidents Look Over the Evolution of our Discipline oraz Politics as a Science (With Apologies to Max Weber). Podobnie było ze spotkaniami 33. RC pt. ?The Study of Political Science as a Discipline?.
W ramach IPSA 2016 odbyły się też oddzielne panele dla członków Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych (głównie w j. polskim) w ramach sesji ?Divided and Unequal World from the East-Central European Perspective?, gdzie także poruszano wątki dotyczące stosunków międzynarodowych. W kontekście naszej części Europy warto też odnotować bardzo interesującą sesję specjalną pt. „The Community of Political Science in Russia: 60 Years of Development (1955-2015)”.
Z kolei w dniach 14-15 września 2017 r. w Instytucie Politologii Uniwersytetu Wrocławskiego odbyła się 22. konferencja konferencji Środkowoeuropejskiego Towarzystwa Nauk Politycznych (Central European Political Science Association, CEPSA). Z kolei informacje o konferencjach zorganizowanych w przeciągu ostatnich 20. miesięcy w Polsce o charakterze międzynarodowym można znaleźć np. na stronie PTSM.
W kontekście przyszłych tego typu wydarzeń, radosną wiadomość przekazał mi dr Adam Kirpsza, w dniach 4-7 września 2019 r. we Wrocławiu odbędzie się główna konferencja Europejskiego Konsorcjum Badań nad Polityką (European Consortium for Political Research, ECPR).
Warsztaty dla młodych naukowców
Jak wskazałem w poprzednim wpisie, istotne dla internacjonalizacji były trzy warsztaty dla młodych naukowców z Europy Środkowej i Wschodniej prowadzone przez wybitnych przedstawicieli światowej nauki o stosunkach międzynarodowych. Odbywały się one w Instytucie Stosunków Międzynarodowych UW i główną ich siłą napędową była dr hab. Anna Wojciuk z tegoż instytutu. Udział w nich wzięli: profesor Aarhus University w Danii Knud Erik J?rgensen (2012 r.) oraz prof. Stefano Guzzini (2014 r. oraz 2015 r.).
23 maja 2017 r. w ramach kontynuacji tychże warsztatów i dzięki współpracy krakowskiego oddziału PTSM oraz Instytutu Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UJ został zorganizowany czwarty warsztat z tej serii. Tym razem gościem był jeden z najbardziej znanych przedstawicieli dyscypliny, prof. Peter J. Katzenstein (Cornell University). Wykład poprzedzający warsztaty jest dostępny on-line.
Publikacje w języku angielskim
W tym roku do podsumowania postanowiłem wprowadzić nową kategorię: publikacje.
Oczywiście w naszych (kapitalistycznych?) czasach głównym produktem uczonych w tym zakresie mają być artykuły, szczególnie te publikowane w czasopismach z najwyższą ilością cytowań (w Polsce określa się je mianem czasopism z tzw. listy filadelfijskiej). Liczba artykułów opublikowanych przez Polaków z naszej dyscypliny w takich czasopismach jest niewielka (sprawdzenie Web of Science pod kątem kilku autorów wykazało jedynie kilka rekordów). Nie zamierzam jednak tutaj podawać szczegółów, bo? sprawdzenie wszystkich znanych i nieznanych mi naukowców zajęłoby bardzo dużo czasu a akurat tutaj nie chciałbym polegać jedynie na mojej (wyrywkowej) wiedzy.
Inaczej będzie w przypadku książek. Tutaj zacznę od stwierdzenia, że już przy okazji poprzedniego wpisu przeoczyłem książkę dr. Marcina Kaczmarskiego pt. Russia-China Relations in the Post-Crisis International Order (Routledge, 2015) oraz dr. hab. Karola Żakowskiego, prof. UŁ pt. Decision-Making Reform in Japan. The DPJ?s Failed Attempt at a Politician-Led Government (Routledge 2015)
Od tamtego czasu ukazały się jeszcze następujące książki: dr. hab. Artura Gruszczaka, prof. UJ pt. Intelligence Security in the European Union. Building a Strategic Intelligence Community (Palgrave, 2016), dr. hab. Łukasza Kamieńskiego pt. Shooting Up. A Short History of Drugs and War (OUP 2016), czy dr hab. Justyny Zając pt. Poland’s Security Policy. The West, Russia, and the Changing International Order (Palgrave 2016).
Już w 2017 r. ukazała się książka pt. International Relations in Poland: 25 Years After the Transition to Democracy (Palgrave 2017) autorstwa prof. dr. hab. Jacka Czaputowicza oraz dr hab. Anny Wojciuk, a także monografia dr. Michała Lubiny pt. Russia and China. A Political Marriage of Convenience ? Stable and Successful (Barbara Budrich 2017). W sieci są też już informacje o książce Japan?s Foreign Policy Making. Central Government Reforms, Decision-Making Processes, and Diplomacy autorstwa dr. hab. Karola Żakowskiego, prof. UŁ, dr Beaty Bochorodycz oraz dr. Marcina Sochy (Springer 2018)
W tym roku warto wspomnieć jeszcze o dwóch nowych polskich czasopismach publikujących teksty w języku angielskim z zakresu nauki o sm (może w przyszłym roku znajdę czas na bardziej całościowy przegląd).
Pierwszym z nich będzie (wciąż jeszcze trwa nabór tekstów) ?Polish Journal of International Studies?. Jak wskazałem we wpisie podsumowującym poprzednią konwencję Polskiego Towarzystwa Studiów Międzynarodowych w Łodzi w 2016 r., stowarzyszenie to postanowiło wydawać własny periody w języku angielskim w formie elektronicznej.
W 2017 r. ukazał się także pierwszy numer czasopisma ?Teoria polityki?, które jest wspólnym przedsięwzięciem polskich ośrodków (katedr) zajmujących się teoretycznymi aspektami polityki. W skład tak rozumianego konsorcjum wchodzi Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet Gdański, Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Łódzki, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, Uniwersytet Warszawski oraz Uniwersytet Wrocławski
Dlaczego ?Teoria polityki? może być interesująca z perspektywy nauki o stosunkach międzynarodowych? Wydaje się, że czasopismo szeroko rozumie zakres teorii polityki, uznając teorie stosunków międzynarodowych za część składową. Z przecieków od redakcji wiem, że będą w najbliższych latach prowadzone prace nad numerem poświęconym właśnie teoriom sm. Z perspektywy poniższego wpisu ważne jest, że część tekstów w ?Teorii polityki? ukazuje się w języku angielskim i może służyć popularyzacji polskiego podejścia do nauki o sm.
Czas autorefleksji
Wspomniana książka International Relations in Poland: 25 Years After the Transition to Democracy nie tylko jest przykładem tego jak prace autorów z Polski trafiają do międzynarodowego obiegu, ale także próbą autorefleksji, co do obecnego stanu dyscypliny. Sama w sobie więc stała się ona inspiracją do debaty na temat tego, czy nauka o stosunkach międzynarodowych w Polsce zmierza ku nauce światowej.
Dla porządku tylko przypomnę o tym jak wyniki badań zaprezentowanych w tej książce wchodziły do obiegu w Polsce. Publikacja ta jest pokłosiem grantu NCN pt. ?Badanie stanu dyscyplin ?nauka o stosunkach międzynarodowych? i ?studia europejskie? w Polsce? (finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki na podstawie umowy nr UMO-2012/07/B/HS5/03961). Grant ten realizowali prof. Jacek Czaputowicz, dr A. Wojciuk oraz dr Kamil Ławniczaka.
Wyniki pierwszej fazy badań nad stanem nauki o stosunkach międzynarodowych zostały opublikowane przez J. Czaputowicza i A. Wojciuk w 2014 r. w artykule pt. IR scholarship in Poland: the state of the discipline 25 years after the transition to democracy w prestiżowym ?Journal of International Relations and Development? wydawanym przez CEEISA.
Pierwsza znana mi debata nad tymi badaniami miała miejsce 18 marca 2015 r. na Uniwersytecie Warszawskim w ramach konferencji pt. ?Stosunki międzynarodowe i studia europejskie w Polsce ? stan obecny i perspektywy rozwoju?. Została ona zorganizowana przez Instytut Europeistyki UW oraz ISM UW, we współpracy z Polskim Towarzystwem Studiów Europejskich, PTSM oraz CEEISA.
W 2015 r. wyniki tych badań ukazały się w formie monografii wykonawców grantu pt. Nauka o stosunkach międzynarodowych i studia europejskie w Polsce (Scholar 2015).
Pozwoliło to na zorganizowanie 21 października 2015 r. na Uniwersytecie Warszawskim debaty nad tymiż badaniami. Głosy uczestników tej debacie zostały zebrane i opublikowane przez dr hab. Annę Wojciuk w 2015 r. w czasopiśmie „Stosunki międzynarodowe – International Relations” (nr 4, t. 51).
Warto dodać, że badania nad historią nauki o sm w Polsce prowadzone przez prof. Jacka Czaputowicza oraz dr hba. Annę Wojciuk nie są jedynymi. W 2016 r. ukazał się artykuł prof. dr. hab. Edwarda Haliżaka pt. Polish International Relations Studies and Posthistoriography, Disciplinary Development After the Cold War w hiszpańskim czasopiśmie Revista UNISCI / UNISCI Journal.
Ludzie i struktury
Drugą nową kategorią jest obecność polskich uczonych we władzach międzynarodowych towarzystw naukowych zajmujących się stosunkami międzynarodowymi. 2017 rok przyniósł dwa takie wydarzenia.
Po pierwsza, dr Karina Jędrzejowska (UW) została skarbnikiem zarządu (Governing Board) Światowego Kongresu Studiów Międzynarodowych (World International Studies Committee, WISC). Organizacja ta jest federacją narodowych i regionalnych stowarzyszeń badaczy stosunków międzynarodowych. PTSM jest członkiem-założycielem WISC formalnie zarejestrowanego jako stowarzyszenie w 2017 r..
Natomiast dr hab. Anna Wojciuk (UW) została wybrana na członka zarządu (Governing Board) Europejskiego Stowarzyszenia Studiów Międzynarodowych (European International Studies Association, EISA). Organizacja ta jest najważniejszym w Europie stowarzyszeniem indywidualnym naukowców badających stosunki międzynarodowe.
Warto dodać, że jeszcze w ramach wspomnianej konferencji IPSA 2016 na członka komitetu wykonawczego (Executive Committee) tej organizacji wybrano dr hab. Agnieszkę Kasińską-Metrykę, prof. UJK. Z kolei pod koniec 2016 r. prof. dr hab. Arkadiusz Żukowski został członkiem Prezydium Europejskiej Konfederacji Towarzystw Nauk Politycznych (European Confederation of Political Science Associations, ECPSA). Natomiast jeszcze od 2013 r. dr hab. Artur Gruszczak, prof. UJ jest członkiem Komitetu Wykonawczego (Executive Committee) Stowarzyszenia Studiów Międzynarodowych Europy Środkowej i Wschodniej (Central and East European International Studies Association, CEEISA).
Suplement
W poprzednim tekście pisałem o tym, że w czasie wspomnianej w marcu 2015 r. konferencji, prof. Jacek Czaputowicz omówił wstępne wyniki koordynowanej przez niego polskiej części badania ankietowego ?Dydaktyka i badania w nauce o stosunkach międzynarodowych? (Teaching, Research & International Policy, TRIP). Przedsięwzięcie to realizowane było przez Instytutu Teorii i Praktyki Stosunków Międzynarodowych (Institute for the Theory and Practice of International Relations) College?u Williama i Mary (College of William & Mary) w Williamsburg (Wirginia, Stany Zjednoczone).
Ta edycja miała wyjątkowy dla nas charakter, bo Polska po raz pierwszy od początku prowadzenia TRIP została nim objęta. Tym samym dołączyła do grona ponad 30 państw uczestniczących w tym przedsięwzięciu.
W poprzednim wpisie odsyłałem do wyników tego badania w Polsce opublikowanych na stronie programu TRIP. W międzyczasie została jednak opublikowana bardziej szczegółowa analiza w języku polskim pt. Ankieta Teaching, Research and International Policy 2014 w Polsce. Raport z Badań (WDiNP UW 2015) autorstwa prof. Jacka Czaputowicza oraz dr. Kamila Ławniczaka.
***
Na koniec jak zawsze pytanie o to czy warto powyższą listę o coś jeszcze uzupełnić? Przepraszam jeśli kogoś lub jakieś przedsięwzięcie pominąłem. Jak zaznaczyłem, to subiektywna, nie zaś naukowa, lista kroków. Z chęcią ją uzupełnię.